Giải quyết những vấn đề liên quan đến nguồn gốc, bản chất và vai trò của ý thức là một trong những bước đầu tiên để giải quyết những vấn đề cơ bản của triết học. Chúng ta hãy thử khám phá ý thức là gì, khái niệm về nguồn gốc của ý thức kết cấu của ý thức… Trên cơ sở khái quát những thành tựu của khoa học và thực tiễn xã hội, chủ nghĩa duy vật biện chứng khẳng định nguồn gốc của vật chất phản ánh bản chất của ý thức, suy ra vai trò của ý thức trong các mối quan hệ. Hãy cùng uclaprimatefreedom.com tìm hiểu ý thức là gì? qua bài viết sau nhé!
I. Ý thức là gì?
Theo phân tâm học, tâm trí con người được chia thành ý thức và vô thức. Duy thức học được chia thành tám phần, và ý thức là một trong tám phần đó. Vì vậy, dù theo quan điểm nào thì ý thức cũng chỉ là một phần của tâm thức. Tuy nhiên, ý thức rất năng động và có phạm vi hoạt động rất rộng.
Ý thức, theo định nghĩa của triết học Mác – Lênin, là một phạm trù do phạm trù vật chất quy định, phản ánh thế giới vật chất khách quan vào bộ não con người, thực hiện quá trình cải tạo và sáng tạo của nó.
Ý thức theo tâm lý học được định nghĩa là hình thức phản ánh tâm lý cao nhất chỉ có ở con người. Ý thức là sự phản ánh bằng ngôn ngữ những gì mà con người đã tiếp thu trong quá trình tương tác với thế giới khách quan.
II. Nguồn gốc của ý thức
1. Nguồn gốc tự nhiên
Nguồn gốc tự nhiên của ý thức được thể hiện thông qua sự hình thành bộ não con người và hoạt động của nó, cũng như mối quan hệ của con người với thế giới khách quan. Thế giới khách quan tác động vào bộ não con người, tạo nên quá trình phản ánh năng động sáng tạo. Về bộ não người:
Ý thức là thuộc tính của các chất có tổ chức cao là bộ não người, là hoạt động của não và kết quả hoạt động sinh lý thần kinh của não. Bộ não càng hoàn thiện thì hoạt động sinh lý thần kinh của bộ não càng hiệu quả, ý thức con người càng phong phú, sâu sắc.
Điều này giải thích tại sao quá trình tiến hóa của loài người cũng là quá trình phát triển khả năng nhận thức và tư duy, và tại sao đời sống tinh thần của con người bị rối loạn khi sinh lý thần kinh của con người không bình thường do não bộ bị tổn thương. Tạo ra quá trình phản ánh năng động, sáng tạo về mối quan hệ giữa con người với thế giới khách quan: Mối quan hệ giữa con người với thế giới khách quan là mối quan hệ tất yếu ngay từ khi con người xuất hiện. Trong mối quan hệ này, thế giới khách quan tác động vào bộ não con người thông qua hoạt động cảm giác, hình thành quá trình phản ánh.
2. Nguồn gốc xã hội
Nguồn gốc xã hội của ý thức là lao động và ngôn ngữ. Hai yếu tố này vừa là nguồn gốc, vừa là tiền đề cho sự ra đời của ý thức. Lao động là quá trình con người sử dụng công cụ để tác động vào giới tự nhiên và biến đổi nó theo nhu cầu của con người.
Bản thân con người đóng vai trò trung gian, là quá trình phối hợp trao đổi chất giữa bản thân con người với giới tự nhiên. Đây cũng là quá trình làm thay đổi cấu trúc của cơ thể dẫn đến đi bằng hai chân, rảnh cả hai tay, phát triển các cơ quan, não bộ phát triển,…
Trong quá trình lao động, con người tác động vào thế giới khách quan, để thế giới khách quan bộc lộ những đặc điểm của nó cấu tạo và quy luật vận động, xuất hiện trong một số hiện tượng mà con người phải ứng phó.
Các hiện tượng này tác động vào bộ não con người thông qua hoạt động của các giác quan, thông qua hoạt động của bộ não con người sinh ra khả năng hình thành tri thức nói riêng và ý thức nói chung. Như vậy, ý thức ra đời chủ yếu là do hoạt động cải tạo thế giới khách quan thông qua quá trình lao động.
III. Bản chất của ý thức
Ý thức là sự phản ánh năng động, sáng tạo thế giới khách quan vào bộ não con người. Nó là hình ảnh chủ quan của thế giới khách quan. Tính năng động, sáng tạo của phản ánh có ý thức thể hiện ở năng lực hoạt động tâm sinh lý của con người trong việc định hướng tiếp nhận thông tin, lựa chọn thông tin, xử lý thông tin, lưu trữ thông tin, có khả năng phát sinh thông tin mới trên cơ sở thông tin đã có.
Tiếp nhận thông tin và khám phá ý nghĩa của thông tin nhận được. Tính năng động, sáng tạo của phản ánh có ý thức còn thể hiện ở quá trình con người sáng tạo ra những tưởng tượng, giả thuyết, huyền thoại, v.v. hoạt động của con người.
Ý thức là hình ảnh chủ quan của thế giới khách quan. Tức là ý thức là hình ảnh khách quan của thế giới. Hình tượng của nó bị thế giới khách quan quy định cả về nội dung và hình thức biểu hiện, nhưng vẫn giữ nguyên bản chất của thế giới khách quan mà nó đã được cải biến qua lăng kính chủ quan của con người.
Theo Mác, ý thức “chẳng qua là vật chất được chuyển vào bộ óc con người và biến đổi thành nó”. Ý thức là một hiện tượng xã hội và có bản chất xã hội. Sự ra đời và tồn tại của ý thức gắn liền với hoạt động hiện thực và chịu sự chi phối chủ yếu của các quy luật xã hội, không chỉ do quy luật sinh học mà còn do nhu cầu giao tiếp xã hội và điều kiện xã hội. Với tính năng động, ý thức đã tái tạo hiện thực theo nhu cầu của hiện thực xã hội.
Trên đây là những thông tin về ý thức là gì? Hy vọng bài viết trên sẽ hữu ích đối với bạn đọc!